Equestria. Mitologia porównawcza II: Żmij

JeT, pora coś zrobić.
Tym razem opiszę pewne moje mitologiczne spostrzeżenie, które oczywiście nie ma związku z zamysłem twórców serialu, bo Amerykan znających kulturę słowiańską i wykorzystujących ją do tworzenia bajek o kucykach można policzyć na palcach jednej głowy.

Dragoneqqus pojawił się dotychczas w pięciu odcinkach serialu. Był on chaotycznym antagonistą Celestii i Porządku, lecz nie jest przez fandom uważany jako stricte złego (co sporo mówi o nas, Indoeuropejczykach, ale o tym później). Uwalnia się ze skalnego więzienia poprzez wzrost niezgody w jego pobliżu. Zostaje później reedukowany i zostaje kimś w roli kapryśnego doradcy /kursywa/raczej po stronie dobra. Porównajmy go z postacią, która powinna nam być znana, lecz niestety nie jest.

Żmij Gorynycz Wiktora Wasniecowa

Oto Żmij. Istota, o której ciężko cokolwiek powiedzieć, jak zresztą o całej kulturze słowiańskiej, ma kilka oblicz, zależnych od miejsca i czasu skrystalizowania wierzeń, lecz jakaś jego świadomość występuje na całej Słowiańszczyźnie. Ogólnie mówiąc jest on wężokształtnym, skrzydlatym stworem, reprezentantem sfery chtonicznej (podziemnej, związanej z żyznością, także wodą) i trochę powietrznej. Jest oponentem sił Porządku (jakieś skojarzenia?), reprezentowanego z kolei przez gromowładnego Peruna lub bohatera. Co ciekawe, podobne postaci występują nie tylko u nas, nawet nie tylko w mitologii indoeuropejskiej, co wręcz światowo, poczynając od Babilonu.y smok, z którym w tym wypadku jest tożsamy, warto wspomnieć jeszcze o bogu Welesie i Diable) zabiera w takich opowieściach jakiś symbol płodności (wodę, dziewczynę), a potem jest zmuszany do powrotu w podziemia, dziedzinę jego władzy, przez solarnego (Celestia!), niebiańskiego bohatera, co pozwala uwolnić chtoniczne dobra, takie jak wiosna czy płodność. Jest to element rocznego cyklu przemian, w którym nie ma zwycięzcy, bo to groziłoby końcem świata. Opowieść tego typu możemy znaleźć w legendzie o Smoku Wawelskim, ale i w naszych kucykach:
Oto bogini Słońca i Porządku, Celestia, wysyła sześciu wojowników (reprezentujących witalność i jurność), by stawili się Potworowi Chaosu, który zabiera krainie zdrowie i żyzność, po groźnej i wyczerpującej walce na mądrość, gromowładna (chociażby Rainbow) reprezentacja Tarczy Słonecznej przy pomocy tęczy (także symbol pokonania suszy przez deszcz) spycha demona do jego sfery, kamienia.

Warto zauważyć, że żadnej ze stron konfliktu nie można uznać za złą. Siły chaosu są dobre, ale... na swój sposób, wszakże i Kosmos (Porządek), i Chaos są ważne dla człowieka i życia, z żadną lepiej nie zadzierać i mieć je po swojej stronie (słynne "Bogu świecę, a Diabłu ogarek" Jagiełły).

Z wizerunkiem Potwora Chaosu kontrastuje inne zrozumienie roli tego demona, które jest... dokładnie odwrotne. Mianowicie: żmij ognisty walczy ze smokami wiążącymi wodę, wchodzi w związki z kobietami, dając światu wielkich wojowników i mędrców. Mógłbym to rozwinąć, ale byłoby to nużące i falsyfikowałoby moją tezę o słowiańskości Discorda. Z innych funkcji tej istoty warto wymienić też rolę ducha domowego (na Białorusi jeszcze niedawno trzymano po domach zaskrońce).

W zasadzie w związku z tą kwestią mogę napomknąć, że czasami żmijem nazywano jeszcze inny byt, płanetnika, chmurnika czy latawca (dziecinny latawiec w takim razie to nie tak banalna rzecz, co ciekawe w Rosji na tę zabawkę mówi się żmij), duszy ludzkiej zabranej przez burzę lub tęczę w niebiosa, kierującej chmurami i burzą. Latawce były szanowane, to one chroniły przed smokami i suszą. Porównajmy to z drużynami pogodowymi z Equestri...

Podcza pracy korzystałem z niniejszych książek:
Aleksander Gieysztor, "Mitologia Słowian", Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2006
Andrzej Szyjewski, "Religia Słowian", Wydawnictwo WAM, 2003